Wrocław Miasto Literatury UNESCO

Nowy rok we Wrocławskim Domu Literatury zapowiada się bardzo intensywnie i przyniesie istotne zmiany oraz nowe programy związane m.in. z przystąpieniem Wrocławia do Sieci Miast Kreatywnych UNESCO.

Już w styczniu Wrocławski Dom Literatury wsparł dwie ważne imprezy – został partnerem Paszportów Polityki w kategorii literatura (wręczenie nagrody już 14 stycznia w Warszawie) oraz przekazał oprawiony w ramę oficjalny plakat „Wrocław Miasto Literatury UNESCO” autorstwa Jakuba Kamińskiego z podpisem noblistki Olgi Tokarczuk na aukcję Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

W 2020 roku – poza organizacją nagród literackich Angelus i Silesius – WDL będzie również kontynuował znane już projekty: Międzynarodowy Festiwal Poezji Silesius, konkurs prozatorski Proza nieobca, konkurs na recenzję literacką im. Tymoteusza Karpowicza, Wrocławskie Targi Dobrych Książek z nagrodami edytorskimi Pióro Fredry i Dobre Strony oraz stałe cykle spotkań literackich w klubie Proza, tj. „Szkoła gatunku”, „Trzy czwarte. Rozmowy o literaturze”, „Salon Silesiusa”, „Salon zdobywców”, a także „Słowa z popiołu”. Ponadto w marcu rozpocznie się nowy cykl dyskusji poświęconych katastrofie klimatycznej „Oblicza katastrofy – literatura”, a w kolejnych miesiącach ruszą pilotażowe programy Wrocławia Miasta Literatury UNESCO skierowane do obcokrajowców mieszkających we Wrocławiu, do seniorów i niezależnych księgarzy oraz czytelników.

30 października 2019 roku Wrocław został przyjęty do Sieci Miast Kreatywnych UNESCO, stając się tym samym drugim (po Krakowie) Miastem Literatury UNESCO w Polsce. Program Sieci Miast Kreatywnych UNESCO został utworzony w 2004 roku, aby wspierać rozwój ekonomiczny, społeczny i kulturalny miast oparty na zasadach trwałego i zrównoważonego rozwoju. W sieci Miast Literatury UNESCO znajduje się obecnie 39 ośrodków położonych na 6 kontynentach; 25 z nich to miasta europejskie. Wszystkie one traktują literaturę i promocję czytelnictwa jako filar rozwoju swojej strategii, stosują nowoczesne podejście do zrównoważonego rozwoju miast w oparciu o potencjał kulturowy i kreatywność mieszkańców, a także – co kluczowe – dostrzegają potrzeby swoich mieszkańców. Projekty Wrocławia przedstawione w aplikacji do Sieci Miast Kreatywnych mają zarówno wymiar lokalny, jak i międzynarodowy, a punktem wyjścia do ich stworzenia było 17 celów zrównoważonego rozwoju, które UNESCO przyjęło w 2015 roku jako program działań podnoszących jakość życia ludzi na całym świecie. Wrocławskie projekty skupiają się na wspieraniu lokalnych przemysłów kreatywnych związanych z książką, budowaniu społeczności wokół wydarzeń literackich i angażowaniu w nie różnych grup mieszkańców. Podejmują także wyzwania stawiane przez współczesność: integracja mieszkańców Wrocławia pochodzących z różnych krajów i kultur, przeciwdziałanie ksenofobii i wykluczeniu, wyrównywanie szans w dostępie do edukacji i kultury. Wszystkie zaplanowane działania realizowane będą w formie współpracy z lokalnymi organizacjami, a także innymi Miastami Literatury UNESCO, zwłaszcza tymi najbliższymi Wrocławiowi geograficznie i programowo: Lwowem, Krakowem, Pragą i Heidelbergiem.

W 2020 roku Wrocławski Dom Literatury chce podjąć działania, których celem jest uświadomienie mieszkańcom Wrocławia trzech niedostrzeganych często zagrożeń dla poziomu czytelnictwa w Polsce, tj. osłabionej pozycji małych księgarni niezależnych, wykluczenia seniorów nie tyle z bycia odbiorcami kultury, gdyż na tym polu wiele się zmienia na lepsze, ile z bycia współtwórcami życia kulturalnego, w tym literackiego, a także niewystarczającej w zakresie projektów kulturalnych integracji mieszkańców pochodzących z zagranicy z mieszkańcami polskimi. Jako pierwsze zostaną wdrożone trzy pilotażowe programy przeciwdziałające tym zagrożeniom, tj. wprowadzenie księgarni niezależnych w nowe przestrzenie życia społecznego, program wolontariatu senioralnego, a także program integracji obcokrajowców poprzez warsztaty z literatury polskiej, ze szczególnym uwzględnieniem obywateli Ukrainy, którzy uczą się i uczą swoje dzieci języka polskiego.

1. Program wykładów i warsztatów z literatury polskiej skierowany do mieszkańców Wrocławia pochodzących z zagranicy

Wrocław, jak większość polskich miast, obecnie mierzy się z wyzwaniami związanymi z migracją ludności i dużym napływem mieszkańców pochodzących z innych krajów i kręgów kulturowych. Chcąc wesprzeć i ułatwić proces integracji tych osób ze społecznością lokalną, kreatywnie wykorzystać wielokulturowe dziedzictwo miasta, a także zapewnić równy dostęp do działań literackich w mieście, w ramach aktywności Wrocławia Miasta Literatury UNESCO jesienią 2020 roku zostanie przeprowadzony pilotażowy program wykładów i warsztatów literackich zaadresowany do różnych grup wiekowych obcokrajowców mieszkających we Wrocławiu – od dzieci w wieku 6 lat do seniorów. Będzie to cykl 5 literackich weekendów, na które złożą się warsztaty dla dzieci i zajęcia dla dorosłych. Punktem wyjścia warsztatów dla dzieci w wieku 6–10 lat będzie unikatowa publikacja pt. „Droga nie ma końca” prezentująca przekrój polskiej bajki wierszowanej XX i XXI wieku – od klasyki po utwory współczesne – w wydaniach dwujęzycznych (polski i m.in. ukraiński, rosyjski, niemiecki, czeski, słowacki, romski). Książka wydana w ramach Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016 przybliża polską tradycję i kulturę, przekraczając barierę językową, a tym samym wyrównując szanse obcokrajowców na pełne uczestnictwo w kulturze kraju, w którym mieszkają. Autorski wybór utworów poetyckich dla dzieci dokonany został przez Wojciecha Bonowicza i znajdują się w nim utwory m.in. Jana Brzechwy, Juliana Tuwima, Wandy Chotomskiej, a także Tadeusza Różewicza, Joanny Kulmowej czy Józefa Czechowicza. Wybór tekstów zawartych w tej publikacji uzupełniony zostanie o istniejące przekłady wierszowanej bajki polskiej na inne języki. Każde z pięciu spotkań zostanie przeprowadzone w innym języku (angielskim, niemieckim, rosyjskim, ukraińskim i hiszpańskim).

Z kolei dla dorosłych uczestników projektu przygotowano cykl 5 spotkań, na które złożą się: wykład dotyczący twórczości wybranego autora, jego roli w Polsce i związków z literaturami i kulturami innych krajów, a także dyskusja o wybranych fragmentach tekstów danego autora, które uczestnicy dostaną do lektury przed spotkaniem. Osią dla tych zajęć staną się wybrane fragmenty najistotniejszych dzieł Adama Mickiewicza, Brunona Schulza, Witolda Gombrowicza, Stanisława Lema oraz Olgi Tokarczuk. Do prowadzenia zajęć zatrudnieni zostaną animatorzy, literaturoznawcy i trenerzy, najlepsi znawcy omawianych zagadnień z Wrocławia i z Polski. Rekrutacja uczestników do projektu rozpocznie się w maju 2020 roku we współpracy z partnerami: Wrocławskim Centrum Rozwoju Społecznego oraz organizacjami pozarządowymi zajmującymi się pracą z obcokrajowcami.

2. Wolontariat seniorów

W tym roku we Wrocławskim Domu Literatury zostanie stworzony program wolontariatu senioralnego przy festiwalach literackich organizowanych w mieście. Wolontariat jest niezbędny dla funkcjonowania wszystkich inicjatyw kulturalnych i społecznych, jest też postrzegany jako wartościowa forma rozwoju osobistego i budowania kompetencji przydatnych w życiu zawodowym. O ile idea wolontariatu we Wrocławiu jest żywa, a zainteresowanie nim duże, o tyle działania wolontariackie przy wydarzeniach kulturalnych są popularne raczej wśród młodych osób, głównie licealistów i studentów. Tymczasem seniorzy to często osoby posiadające ogromną wiedzę i doświadczenie, które z jednej strony pomogą wzmocnić realizowane działania proczytelnicze, a z drugiej zapewnić wartościową formę aktywności i możliwość podzielenia się (a także wymiany) doświadczeniem z młodszymi wolontariuszami. W ramach programu budowania wolontariatu senioralnego w pierwszej kolejności w celu zrekrutowania uczestników zostanie nawiązana współpraca z Wrocławskim Centrum Seniora, Uniwersytetami Trzeciego Wieku oraz z filiami Miejskiej Biblioteki Publicznej we Wrocławiu oraz lokalnymi Dyskusyjnymi Klubami Książki, z których korzystają seniorzy zainteresowani literaturą. Rekrutacja rozpocznie się w marcu. Program będzie składał się z szeregu działań zaplanowanych wokół czterech największych wrocławskich festiwali literackich i największych targów książki organizowanych w mieście, chodzi o: Międzynarodowy Festiwal Poezji Silesius (maj 2020), Międzynarodowy Festiwal Kryminału Wrocław (maj 2020), Miesiąc Spotkań Autorskich (lipiec 2020), Bruno Schulz. Festiwal (październik 2020) i Wrocławskie Targi Dobrych Książek (grudzień 2020). Seniorzy w ramach programu nie tylko będą zaangażowani w działania wolontariackie, ale również wezmą udział w cyklu warsztatów w zakresie wolontariatu – 5 spotkań w ciągu roku organizowanych przed każdym z wydarzeń, rozwijających kompetencje w zakresie zadań wolontariusza, obsługi gości, współpracy z organizatorami, a także młodszymi wolontariuszami. Warsztaty te poprowadzą doświadczeni wolontariusze i koordynatorzy wolontariatu pracujący przy tych wydarzeniach. Uzupełnieniem programu będą warsztaty poszerzające kompetencje czytelnicze uczestników i ich wiedzę w dziedzinie literatury. Uczestnicy projektu zostaną także zaproszeni do działań wolontariackich przy innych wydarzeniach z niemal 300 organizowanych przez Wrocławski Dom Literatury na przestrzeni roku.

3. Program wspierania działalności księgarni niezależnych i ich integrowania z życiem lokalnej społeczności

Działalność księgarni niezależnych jest niezwykle ważna w promocji czytelnictwa. To one właśnie gwarantują najlepszy dostęp do wartościowych pozycji literatury współczesnej i wiedzy z zakresu literatury, są też doskonałym miejscem do organizacji wydarzeń literackich. W ramach programu Wrocław Miasto Literatury UNESCO zostanie zwiększona widoczność tych księgarni w całym mieście poprzez zaangażowanie ich w najważniejsze kulturalne i społeczne wydarzenia miejskie – organizowane poza ich siedzibami. Inkubatorem tych działań było inspirowane przez Wrocławski Dom Literatury i koordynowane przez Tajne Komplety wspólne stoisko wrocławskich księgarni podczas 28 Wrocławskich Targów Dobrych Książek w grudniu 2019 roku. W nowym roku planowane jest zaangażowanie księgarni w obsługę najważniejszych festiwali literackich we Wrocławiu, a także zorganizowanie stoisk księgarskich na największych wydarzeniach miejskich otwartych dla mieszkańców.