
Wrocław Miasto Literatury UNESCO
Pilotażowe programy Wrocławia Miasta Literatury UNESCO
Nowy rok we Wrocławskim Domu Literatury zapowiada się bardzo intensywnie i przyniesie istotne zmiany oraz nowe programy związane m.in. z przystąpieniem Wrocławia do Sieci Miast Kreatywnych UNESCO.
Już w styczniu Wrocławski Dom Literatury wsparł dwie ważne imprezy – został partnerem Paszportów Polityki w kategorii literatura (wręczenie nagrody już 14 stycznia w Warszawie) oraz przekazał oprawiony w ramę oficjalny plakat „Wrocław Miasto Literatury UNESCO” autorstwa Jakuba Kamińskiego z podpisem noblistki Olgi Tokarczuk na aukcję Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.
W 2020 roku – poza organizacją nagród literackich Angelus i Silesius – WDL będzie również kontynuował
znane już projekty: Międzynarodowy Festiwal Poezji Silesius, konkurs
prozatorski Proza nieobca, konkurs na recenzję literacką im. Tymoteusza
Karpowicza, Wrocławskie Targi Dobrych Książek z nagrodami edytorskimi Pióro
Fredry i Dobre Strony oraz stałe cykle spotkań literackich w klubie Proza, tj.
„Szkoła gatunku”, „Trzy czwarte. Rozmowy o literaturze”, „Salon Silesiusa”,
„Salon zdobywców”, a także „Słowa z popiołu”. Ponadto w marcu rozpocznie się
nowy cykl dyskusji poświęconych katastrofie klimatycznej „Oblicza katastrofy –
literatura”, a w kolejnych miesiącach ruszą pilotażowe programy Wrocławia
Miasta Literatury UNESCO skierowane do obcokrajowców mieszkających we
Wrocławiu, do seniorów i niezależnych księgarzy oraz czytelników.
30 października 2019 roku Wrocław
został przyjęty do Sieci Miast Kreatywnych UNESCO, stając się tym samym drugim
(po Krakowie) Miastem Literatury UNESCO w Polsce. Program Sieci Miast
Kreatywnych UNESCO został utworzony w 2004 roku, aby wspierać rozwój
ekonomiczny, społeczny i kulturalny miast oparty na zasadach trwałego i
zrównoważonego rozwoju. W sieci Miast Literatury UNESCO znajduje się obecnie 39
ośrodków położonych na 6 kontynentach; 25 z nich to miasta europejskie.
Wszystkie one traktują literaturę i promocję czytelnictwa jako filar rozwoju
swojej strategii, stosują nowoczesne podejście do zrównoważonego rozwoju miast
w oparciu o potencjał kulturowy i kreatywność mieszkańców, a także – co
kluczowe – dostrzegają potrzeby swoich mieszkańców. Projekty Wrocławia
przedstawione w aplikacji do Sieci Miast Kreatywnych mają zarówno wymiar
lokalny, jak i międzynarodowy, a punktem wyjścia do ich stworzenia było 17
celów zrównoważonego rozwoju, które UNESCO przyjęło w 2015 roku jako program
działań podnoszących jakość życia ludzi na całym świecie. Wrocławskie projekty
skupiają się na wspieraniu lokalnych przemysłów kreatywnych związanych z książką,
budowaniu społeczności wokół wydarzeń literackich i angażowaniu w nie różnych
grup mieszkańców. Podejmują także wyzwania stawiane przez współczesność:
integracja mieszkańców Wrocławia pochodzących z różnych krajów i kultur,
przeciwdziałanie ksenofobii i wykluczeniu, wyrównywanie szans w dostępie do
edukacji i kultury. Wszystkie zaplanowane działania realizowane będą w formie
współpracy z lokalnymi organizacjami, a także innymi Miastami Literatury
UNESCO, zwłaszcza tymi najbliższymi Wrocławiowi geograficznie i programowo:
Lwowem, Krakowem, Pragą i Heidelbergiem.
W 2020 roku Wrocławski Dom
Literatury chce podjąć działania, których celem jest uświadomienie mieszkańcom
Wrocławia trzech niedostrzeganych często zagrożeń dla poziomu czytelnictwa w
Polsce, tj. osłabionej pozycji małych księgarni niezależnych, wykluczenia
seniorów nie tyle z bycia odbiorcami kultury, gdyż na tym polu wiele się
zmienia na lepsze, ile z bycia współtwórcami życia kulturalnego, w tym literackiego,
a także niewystarczającej w zakresie projektów kulturalnych integracji mieszkańców
pochodzących z zagranicy z mieszkańcami polskimi. Jako pierwsze zostaną wdrożone
trzy pilotażowe programy przeciwdziałające tym zagrożeniom, tj.
wprowadzenie księgarni niezależnych w nowe przestrzenie życia społecznego,
program wolontariatu senioralnego, a także program integracji obcokrajowców
poprzez warsztaty z literatury polskiej, ze szczególnym uwzględnieniem
obywateli Ukrainy, którzy uczą się i uczą swoje dzieci języka polskiego.
1. Program
wykładów i warsztatów z literatury polskiej skierowany do mieszkańców Wrocławia
pochodzących z zagranicy
Wrocław, jak większość polskich
miast, obecnie mierzy się z wyzwaniami związanymi z migracją ludności i dużym
napływem mieszkańców pochodzących z innych krajów i kręgów kulturowych. Chcąc
wesprzeć i ułatwić proces integracji tych osób ze społecznością lokalną,
kreatywnie wykorzystać wielokulturowe dziedzictwo miasta, a także zapewnić
równy dostęp do działań literackich w mieście, w ramach aktywności Wrocławia
Miasta Literatury UNESCO jesienią 2020 roku zostanie przeprowadzony pilotażowy
program wykładów i warsztatów literackich zaadresowany do różnych grup
wiekowych obcokrajowców mieszkających we Wrocławiu – od dzieci w wieku 6 lat do
seniorów. Będzie to cykl 5 literackich weekendów, na które złożą się warsztaty
dla dzieci i zajęcia dla dorosłych. Punktem wyjścia warsztatów dla dzieci w
wieku 6–10 lat będzie unikatowa publikacja pt. „Droga nie ma końca” prezentująca
przekrój polskiej bajki wierszowanej XX i XXI wieku – od klasyki po utwory
współczesne – w wydaniach dwujęzycznych (polski i m.in. ukraiński, rosyjski,
niemiecki, czeski, słowacki, romski). Książka wydana w ramach Europejskiej
Stolicy Kultury Wrocław 2016 przybliża polską tradycję i kulturę, przekraczając
barierę językową, a tym samym wyrównując szanse obcokrajowców na pełne
uczestnictwo w kulturze kraju, w którym mieszkają. Autorski wybór utworów poetyckich
dla dzieci dokonany został przez Wojciecha Bonowicza i znajdują się w nim utwory
m.in. Jana Brzechwy, Juliana Tuwima, Wandy Chotomskiej, a także Tadeusza
Różewicza, Joanny Kulmowej czy Józefa Czechowicza. Wybór tekstów zawartych w
tej publikacji uzupełniony zostanie o istniejące przekłady wierszowanej bajki
polskiej na inne języki. Każde z pięciu spotkań zostanie przeprowadzone w innym
języku (angielskim, niemieckim, rosyjskim, ukraińskim i hiszpańskim).
Z kolei dla dorosłych uczestników
projektu przygotowano cykl 5 spotkań, na które złożą się: wykład dotyczący
twórczości wybranego autora, jego roli w Polsce i związków z literaturami i
kulturami innych krajów, a także dyskusja o wybranych fragmentach tekstów
danego autora, które uczestnicy dostaną do lektury przed spotkaniem. Osią dla
tych zajęć staną się wybrane fragmenty najistotniejszych dzieł Adama Mickiewicza,
Brunona Schulza, Witolda Gombrowicza, Stanisława Lema oraz Olgi Tokarczuk. Do
prowadzenia zajęć zatrudnieni zostaną animatorzy, literaturoznawcy i trenerzy,
najlepsi znawcy omawianych zagadnień z Wrocławia i z Polski. Rekrutacja
uczestników do projektu rozpocznie się w maju 2020 roku we współpracy z
partnerami: Wrocławskim Centrum Rozwoju Społecznego oraz organizacjami
pozarządowymi zajmującymi się pracą z obcokrajowcami.
2. Wolontariat
seniorów
W tym roku we Wrocławskim Domu
Literatury zostanie stworzony program wolontariatu senioralnego przy
festiwalach literackich organizowanych w mieście. Wolontariat jest niezbędny
dla funkcjonowania wszystkich inicjatyw kulturalnych i społecznych, jest też
postrzegany jako wartościowa forma rozwoju osobistego i budowania kompetencji
przydatnych w życiu zawodowym. O ile idea wolontariatu we Wrocławiu jest żywa,
a zainteresowanie nim duże, o tyle działania wolontariackie przy wydarzeniach
kulturalnych są popularne raczej wśród młodych osób, głównie licealistów i
studentów. Tymczasem seniorzy to często osoby posiadające ogromną wiedzę i
doświadczenie, które z jednej strony pomogą wzmocnić realizowane działania
proczytelnicze, a z drugiej zapewnić wartościową formę aktywności i możliwość
podzielenia się (a także wymiany) doświadczeniem z młodszymi wolontariuszami. W
ramach programu budowania wolontariatu senioralnego w pierwszej kolejności w
celu zrekrutowania uczestników zostanie nawiązana współpraca z Wrocławskim
Centrum Seniora, Uniwersytetami Trzeciego Wieku oraz z filiami Miejskiej
Biblioteki Publicznej we Wrocławiu oraz lokalnymi Dyskusyjnymi Klubami Książki,
z których korzystają seniorzy zainteresowani literaturą. Rekrutacja rozpocznie
się w marcu. Program będzie składał się z szeregu działań zaplanowanych wokół
czterech największych wrocławskich festiwali literackich i największych targów
książki organizowanych w mieście, chodzi o: Międzynarodowy Festiwal Poezji
Silesius (maj 2020), Międzynarodowy Festiwal Kryminału Wrocław (maj 2020), Miesiąc
Spotkań Autorskich (lipiec 2020), Bruno Schulz. Festiwal (październik 2020) i
Wrocławskie Targi Dobrych Książek (grudzień 2020). Seniorzy w ramach programu
nie tylko będą zaangażowani w działania wolontariackie, ale również wezmą
udział w cyklu warsztatów w zakresie wolontariatu – 5 spotkań w ciągu roku
organizowanych przed każdym z wydarzeń, rozwijających kompetencje w zakresie
zadań wolontariusza, obsługi gości, współpracy z organizatorami, a także
młodszymi wolontariuszami. Warsztaty te poprowadzą doświadczeni wolontariusze i
koordynatorzy wolontariatu pracujący przy tych wydarzeniach. Uzupełnieniem
programu będą warsztaty poszerzające kompetencje czytelnicze uczestników i ich
wiedzę w dziedzinie literatury. Uczestnicy projektu zostaną także zaproszeni do
działań wolontariackich przy innych wydarzeniach z niemal 300 organizowanych
przez Wrocławski Dom Literatury na przestrzeni roku.
3. Program
wspierania działalności księgarni niezależnych i ich integrowania z życiem
lokalnej społeczności
Działalność księgarni
niezależnych jest niezwykle ważna w promocji czytelnictwa. To one właśnie
gwarantują najlepszy dostęp do wartościowych pozycji literatury współczesnej i wiedzy
z zakresu literatury, są też doskonałym miejscem do organizacji wydarzeń
literackich. W ramach programu Wrocław Miasto Literatury UNESCO zostanie
zwiększona widoczność tych księgarni w całym mieście poprzez zaangażowanie ich w
najważniejsze kulturalne i społeczne wydarzenia miejskie – organizowane poza ich
siedzibami. Inkubatorem tych działań było inspirowane przez Wrocławski Dom
Literatury i koordynowane przez Tajne Komplety wspólne stoisko wrocławskich
księgarni podczas 28 Wrocławskich Targów Dobrych Książek w grudniu 2019 roku. W
nowym roku planowane jest zaangażowanie księgarni w obsługę najważniejszych
festiwali literackich we Wrocławiu, a także zorganizowanie stoisk księgarskich
na największych wydarzeniach miejskich otwartych dla mieszkańców.